Temat lekcji: Czy poeta powinien iść na wojnę?

Czas trwania: 45 minut

Pomoce: strona internetowa www.baczynski.pomyslodalnia.pl, zalecana tablica interaktywna / opcjonalnie: flipchart

Cele:

Przygotowanie do odbioru spektaklu „Baczyński. Apokalipsa”
Ukazanie postawy K. K. Baczyńskiego na tle postaw innych poetów
Przeprowadzenie dyskusji pt. Czy poeta powinien iść na wojnę? (doskonalenie umiejętności prowadzenia dyskusji, argumentowania i wnioskowania)

Metody: rozmowa, prezentacja, dyskusja moderowana, praca w grupach

Przygotowanie do lekcji

Uczniowie przygotowują na lekcję krótkie (500-1 000 znaków ze spacjami) noty o postawach polskich poetów i powieściopisarzy w czasie II wojny światowej. Oprócz faktów nota ma zawierać określenie postawy w jednowyrazowej formie rzeczownikowej. Poszczególne nazwiska przydzielone do 2-3 osobowych grup, pracujących wspólnie, notę o Baczyńskim przygotowują wszyscy. Lista autorów: Zygmunt Jan Rumel, Tadeusz Gajcy, Witold Gombrowicz, Czesław Miłosz, Tadeusz Różewicz, KK Baczyński, Władysław Broniewski, Zbigniew Herbert, Wisława Szymborska, Bruno Schulz, Teresa Bogusławska, Józef Andrzej Szczepański
Uczniowie indywidualnie przygotowują się do dyskusji Czy poeta powinien iść na wojnę? (notatka do użytku wewnętrznego).

Lekcja powinna podnieść umiejętności uczniów w zakresie prowadzenia dyskusji, argumentowania, wnioskowania i oceny oraz podnieść ich refleksyjność. Uczniowie powinni przedstawić różnorodne postawy wobec wojny, przedstawiając wielokontekstowe przesłanki i konsekwencje, wynikające z różnorodności człowieka.

Przebieg lekcji

Postawy wybranych polskich poetów i literatów wobec wojny

Odczytanie not, krótka ocena przedstawionych postaw (wypowiedzi uczniów).

Na zdjęciu: Zygmunt Jan Rumel. Jarosław Iwaszkiewicz, wspominając śmierć młodego poety, napisał: „Był to jeden z diamentów, którym strzelano do wroga. Diament ten mógł zabłysnąć pierwszorzędnym blaskiem”.

Dyskusja: Czy poeta powinien iść na wojnę?

Założenie dyskusji: przedstawiając argumenty uczniowie powinni w miarę możliwości odwoływać się do konkretnych postaw.

Nauczyciel dzieli klasę na dwie grupy: szukających i prezentujących argumenty „za” i „przeciw”. Grupy wybierają po 3 przedstawicieli do dyskusji. Zakończenie dyskusji: podsumowanie i wspólne zredagowanie wniosku. Opcja: głosowania (1 – Czy poszedłbyś na wojnę, mając pełną świadomość niebezpieczeństw z tym związanych? 2 – Czy Baczyński postąpił słusznie?).

Nauczyciel jest moderatorem dyskusji, ale jego aktywność może być b. różna, zależna od aktywności i refleksyjności uczestników dyskusji.

W czasie dyskusji należy zagęścić okoliczności towarzyszące decyzji Baczyńskiego i ukazać wyjątkowość sytuacji, w jakiej się znalazł (rodzinne tradycje patriotyczne, przynależnośc do harcerstwa, pokolenie Kolumbów, młody wiek, niezwykły talent i duży już dorobek oraz uznanie krytyki, nastroje wśród rówieśników-powstańców, przymus wewnętrzny, poczucie honoru i obowiązku, lekceważenie głosów wstrzymujących decyzję).

Tworzenie z uczniami mapy pojęć (problemów) wynikających z dyskusji. Wybrane propozycje:

Moralność, odwaga, odpowiedzialność, obowiązek, usprawiedliwienie, zakazy (religijne, światopoglądowe), alibi, patriotyzm, ojczyzna, poświęcenie, artystowskość, pacyfizm, obdżektor.

Mateusz Krautwurst – Dlaczego nie mam takiej mocy (do słów wiersza Teresy Bogusławskiej (1929-1945), najmłodszej poetki walczącej Warszawy):

Przykładowe pytania naprowadzające: Czy artysta jest osobą wyjątkową, której przysługuje inny kodeks postępowania? (opcja: nawiązanie do postaci Raskolnikowa w „Zbrodni i karze”)

Czy artysta jest osobą wyjątkową, od której wymagamy więcej?

Czy Baczyński był wieszczem?

Czy postawa moralna artysty powinna być brana pod uwagę przy ocenie i rangowaniu jego twórczości?

Czy człowiek ma obowiązek poświęcania życia dla ojczyzny?

– przytoczenie wybranych wyników sondażu nt. obronności i postaw w czasie wojny przeprowadzonych przez firmę IBRIS (Tylko 30 proc. dorosłych Polaków stanęłoby do walki w obronie kraju w organizacjach wojskowych, paramilitarnych lub sanitarnych, gdyby nasz kraj stał się obiektem ataku ze strony innego państwa. Więcej tutaj)

– pytanie do uczniów o ich własną postawę

Szwedzki zespół Sabaton w niezwykłym hołdzie powstańcom warszawskim (zobacz także oficjalne wideo):

Czy w czasie wojny można być zarazem pacyfistą i patriotą?

Najsłynniejszy i najwaleczniejszy w historii obdżektor, którego postać spopularyzował film „Przełęcz ocalonych” w reżyserii Mela Gibsona.

Szer. Desmond T. Doss, adwentysta dnia siódmego, sanitariusz 77 dywizji piechoty, otrzymał Honorowy Order Kongresu za zasługi w bitwie o Urwisko Maeda. Szeregowy Doss pozostał na szczycie urwiska, gdy jego oddział już został wycofany, po to, by ratować rannych, i wyniósł 75 z nich na brzeg urwiska, po czym opuścił w dół na linie. Za i więcej tutaj.

Uwagi

Z tematem dyskusji nierozłącznie wiąże się pojęcie patriotyzmu, który z pewnością jest tematem poruszanym przy wielu okazjach, nie tylko na lekcjach języka polskiego. Szczególnie w roku 100. Rocznicy Odzyskania Niepodległości RP. W czasie dyskusji warto wykorzystać wiedzę na ten temat, ale, nie zapominając o patriotyzmie, należy podjąć próbę możliwie szerokiego i wielokontekstowego przedstawienia problemu zawartego w temacie dyskusji.

Rozszerzenia:

Postacią wartą szerszego przedstawienia, być może osobnego, jest Teresa Bogusławska. Bardzo dobrym wstępem do zapoznania z najmłodszą poetką walczącej Warszawy jest artykuł Tomasza Witowskiego (zobacz tutaj).